دکتر اکبر محمدی 
 

عضو هیئت علمی دانشکده تجارت و بازرگانی دانشکدگان مدیریت

در فضای متلاطم تجارت بین‌المللی امروز که شاهد تقابل دو جریان متضاد جهانی‌سازی و ملی‌گرایی اقتصادی هستیم، سیستم مدیریت تداوم کسب‌وکار (BCMS) به یک ضرورت استراتژیک تبدیل شده است. از یک‌سو، سیاست‌های تعرفه‌ای ترامپ و رویکرد حمایت‌گرایانه برخی دولت‌ها، زنجیره‌های تأمین جهانی را با بی‌ثباتی مواجه کرده است. از سوی دیگر، ظهور کسب‌وکارهای نوپای منطقه‌ای که طی دو دهه گذشته در بستر جهانی‌سازی رشد کرده‌اند، اکنون در معرض تهدید تغییرات ناگهانی قوانین تجاری قرار دارند. در چنین شرایطی، سیستم مدیریت تداوم کسب‌وکار نه‌تنها به‌عنوان سپری در برابر شوک‌های خارجی عمل می‌کند، بلکه با ایجاد چابکی سازمانی، امکان بازطراحی مدل‌های کسب‌وکار متناسب با تحولات ژئوپلیتیک را فراهم می‌آورد.

استاندارد ISO 22301 با ایجاد چارچوبی سیستماتیک برای مدیریت تداوم کسب‌وکار، به بنگاه‌ها امکان می‌دهد مخاطرات ناشی از اختلالات زنجیره تأمین، نوسانات ارزی و محدودیت‌های تجاری را به‌صورت پیش‌گیرانه شناسایی و مدیریت کنند. مراحلی مانند ارزیابی اثرات کسب‌وکار (BIA) و تحلیل ریسک، سازمان‌ها را قادر می‌سازد «نقاط شکست» حیاتی خود را تشخیص دهند و با طراحی «برنامه‌های جایگزین»، حداکثر زمان اختلال مجاز (MTPD) را مدیریت کنند. این استاندارد با تأکید بر رهبری مشارکت‌جو و آموزش فراگیر، تاب‌آوری را در DNA سازمان نهادینه می‌کند تا شرکت‌ها نه‌تنها در برابر شوک‌های خارجی مقاومت کنند، بلکه بتوانند در بحران‌ها به‌عنوان بازیگرانی چابک، فرصت‌های جدید تجاری خلق نمایند. این سطح از تاب‌آوری، امکان ادامه مذاکرات تجاری در شرایط بحران را برای شرکت‌ها فراهم می‌کند. در دوره‌ای که همگرایی فناوری‌های دیجیتال و گسست‌های ژئواقتصادی، پارادایم‌های سنتی تجارت را دگرگون ساخته است، برنامه‌های تداوم کسب‌وکار به ابزاری برای بازتعریف مزیت‌های رقابتی تبدیل شده‌اند. سرمایه‌گذاری در این حوزه نه‌تنها بیمه‌ای در برابر ریسک‌های کنونی است، بلکه زیرساختی برای بهره‌برداری از فرصت‌های تجاری نوظهور در فضای پساجهانی‌سازی محسوب می‌شود. کشورهایی که زودتر به این درک استراتژیک دست یابند، در نقشه جدید اقتصاد جهانی جایگاهی متمایز خواهند یافت.

ارتباط BCMS با توسعه پایدار تجاری در سطح کلان، از طریق تقویت نهادهای تنظیم‌گر بازار محقق می‌شود. زمانی که اکثر بازیگران اقتصادی یک کشور از استانداردهای تداوم کسب‌وکار تبعیت می‌کنند، ثبات سیستم اقتصادی در مواجهه با شوک‌های خارجی به‌طور تصاعدی افزایش می‌یابد. این پدیده به‌ویژه در صنایع پیشران اهمیت دارد، جایی که تداوم عملیات حتی در شرایط تحریم‌ها، امکان حفظ فناوری‌های استراتژیک و توسعه بازارهای نوظهور را فراهم می‌سازد.

در سال‌های آینده، استقبال از ISO 22301 با شتاب بیشتری همراه خواهد شد چرا که جهانی‌سازی چندقطبی و تشدید رقابت‌های ژئواکونومیک، مدیریت ریسک یکپارچه را به عاملی کلیدی در بقای کسب‌وکارها تبدیل کرده است. این استاندارد با مکانیزم‌هایی مانند آزمایش دوره‌ای برنامه‌ها و بازنگری مدیریتی، به سازمان‌ها کمک می‌کند تا در محیطی که قواعد تجارت به‌سرعت در حال بازتعریف است، انعطاف‌پذیری عملیاتی خود را ارتقا دهند. برای کشورهای در حال توسعه، پیاده‌سازی این چارچوب نه‌تنها باعث جذب سرمایه‌گذاری‌های خارجی از طریق ایجاد اعتماد می‌شود، بلکه با تقویت هماهنگی بین ذی‌نفعان کلیدی (از تأمین‌کنندگان تا تنظیم‌گران بازار)، زیرساختی برای توسعه تجارت پایدار فراهم می‌کند. به‌ویژه در صنایع دانش‌بنیان، ادغام BCMS با فناوری‌های دیجیتال، امکان پیش‌بینی ریسک‌های زنجیره ارزش را فراهم کرده و تبدیل به مزیت رقابتی تعیین‌کننده‌ای خواهد شد.