دکتر سجاد خانی

عضو هیئت علمی دانشکده تجارت و بازرگانی دانشکدگان مدیریت 

همین چند سال پیش، به نظر می‌رسید هر گفت‌وگویی در مورد هوش مصنوعی (AI) با یک پیش‌بینی آخرالزمانی به پایان می‌رسید. در سال 2014، ایلان ماسک گفت که با AI، شیطان را احضار می‌کنیم، در حالی که استیون‌هاوکینگ گفت که AI می‌تواند غزل پایانی نسل بشر را بخواند. با این حال، اخیراً همه چیز شروع به تغییر کرده است، هوش مصنوعی، از یک جعبه سیاه ترسناک تبدیل به چیزی شده است که مردم برای موارد مختلف می‌توانند استفاده کنند.

مدل‌های سنتی تجارت در حال تغییر هستند. جغرافیای تجارت به واسطه پیشرفت‌ تکنولوژی مخصوصاً هوش مصنوعی به طور شگفت‌آوری در حال تغییر است.

پیچیدگی‌ها، زمان‌بر بودن و عدم شفافیت در مراحل و فرایند تجارت به واسطه تکنولوژی‌های نوین جای خود را به «تجارت هوشمند » داده است که در آن تجارت سریع‌تر، شخصی‌سازی شده تر و کارآمدتر هستند و مطمئناً با سرعت بیشتری این تغییرات و تکنولوژی‌ها نیز در حال تغییر مدل‌ها و فرآیندهای تجارت هستند و این موضوع هم در تجارت داخلی و هم در تجارت بین الملل خود را نمایان می‌کند. در ادامه به برخی مصداق‌های تجارت هوشمند پرداخته خواهد شد:

در حال حاضر پلتفرم‌های تجارت هوشمند از هوش مصنوعی برای تجزیه و تحلیل داده‌های مشتری، پیش‌بینی رفتارهای خرید و خودکارسازی فرآیندهای مختلف مانند خدمات مشتری از طریق ربات‌های گفتگو استفاده می‌کنند. این نه تنها کارایی عملیاتی را بهبود می بخشد، بلکه رضایت مشتری را با ارائه تجربیات خرید شخصی متناسب با ترجیحات فردی افزایش می‌دهد؛ موضوعی که در مدل‌های ستنی با بررسی رفتار مصرف کننده، مصاحبه‌های حضوری، پرسشنامه‌ها و ... با هزینه‌های گزاف تحقیقات بازاریابی همسو می‌شد.

تقاضا برای تجربه خرید شخصی در حال افزایش است. راه‌حل‌های تجارت هوشمند، کسب‌وکارها را قادر می‌سازد تا توصیه‌ها و تبلیغات متناسب را بر اساس رفتار و ترجیحات مشتری ارائه دهند، بنابراین نرخ تعامل و تبدیل را افزایش می‌دهد. به عنوان مثال، الگوریتم‌های یادگیری ماشینی می‌توانند محصولاتی را پیشنهاد کنند که با خریدهای گذشته یا سوابق خرید مشتریان همسو باشد.

مصرف‌کنندگان مدرن انتظار تجربه یکپارچه را در پلتفرم‌های مختلف دارند و این موضوع باعث اهمیت مفهومی به نام اومنی‌چنل(Omnichannel) در اپلیکیشن‌های تلفن همراه، وب‌سایت‌ها و فروشگاه‌های فیزیکی ستنی (Stationary Store) شده است که از نتایج آن می‌توان به تجربه لذت بخش‌تر مشتری و نهایتاً وفاداری و حفظ مشتریان اشاره نمود که از مهم‌ترین نتایج مورد نظر یک تجارت پایدار و بلند مدت است.

هوشمندسازی تجارت همچنین از طریق به‌کارگیری سیستم‌های مبتنی بر هوش مصنوعی استراتژی‌های قیمت‌گذاری را در زمان واقعی(Real time) بر اساس شرایط بازار، قیمت‌گذاری رقبا و رفتار مشتری تنظیم می‌کنند. این قابلیت به کسب‌وکارها اجازه می‌دهد تا در عین بهینه‌سازی سودآوری از طریق تصمیم‌گیری مبتنی بر داده، رقابتی باقی بمانند.

ادغام واقعیت افزوده (AR) و واقعیت مجازی (VR) در تجارت الکترونیک، نحوه تعامل مشتریان با محصولات آنلاین را تغییر داده است. این فناوری‌ها به مصرف‌کنندگان این امکان را می‌دهد که محصولات را قبل از خرید تست کنند، که این موضوع می‌تواند به میزان قابل توجهی نرخ بازگشت را کاهش دهد و اعتماد به تصمیم‌گیری خرید را افزایش دهد.

ظهور رسانه‌های اجتماعی منجر به ظهور تجارت اجتماعی شده است، جایی که مصرف‌کنندگان می‌توانند مستقیماً از طریق پلتفرم‌های رسانه‌های اجتماعی خرید انجام دهند. این روند اهمیت ادغام تجارب خرید با تعاملات اجتماعی را برجسته می‌کند، و باعث می‌شود برندها بتوانند با مشتریان در جایی که زمان زیادی را صرف می‌کنند تعامل داشته باشند.

نوآوری‌ها در فناوری بسته‌بندی، برندها را قادر می‌سازد تا تجربیات تعاملی را از طریق کدهای QR یا فناوری NFC ایجاد کنند. این به مشتریان این امکان را می دهد که به سادگی با اسکن بسته بندی محصول خود به اطلاعات یا تبلیغات اضافی دسترسی داشته باشند و تعامل را بیشتر افزایش دهند.

چشم انداز تجارت، خیره‌کننده و بهت آور است و به سوی تجارت دقیق، تجارت کم هزینه، تجارت موثر و شخصی‌سازی شده در حرکت است. با ادغام فناوری‌های پیشرفته مانند هوش مصنوعی، اتوماسیون و تحلیل داده‌ها در عملیات خود، کسب و کارها نه تنها می‌توانند رضایت مشتری را افزایش دهند، بلکه می‌توانند رشد و سودآوری را در یک چشم انداز رقابتی افزایش دهند. همانطور که به سمت سال 2030 پیش می‌رویم، کسانی که این تغییرات را پذیرفته‌اند، موقعیت خوبی برای رهبری تجارت دیجیتال آینده خواهند داشت. 

در گروه تجارت دیجیتال دانشکده تجارت و بازرگانی دانشگاه تهران، جدیداً عنوان درسی با موضوع تجارت هوشمند به مقاطع مختلف رشته تجارت اضافه گردیده است، امید که زمینه و فرصتی فراهم شود که دانشجویان مفاهیم و مصادیق آن را در دنیای تجارت داخلی و خارجی بیابند و بررسی کنند و فراگیرند.