دکتر سجاد خانی

​​​​​​عضو هیئت علمی دانشکده تجارت و بازرگانی دانشکدگان مدیریت

با بررسی رفتار مصرف‌کنندگان و آمار تجارت و خرید و فروش کشورها، به راحتی می‌توان متوجه تغییر گرایش مصرف‌کنندگان از درگاه‌ها و فروشگاه‌های سنتی به فروشگاه‌های آنلاین شد. با بررسی اندازه بازار تجارت الکترونیک و نرخ رشد سالانه آن پیش‌بینی می‌شود در آینده‌ای بسیار نزدیک تجارت الکترونیک از تجارت سنتی پیشی بگیرد. 
فناوری‌های جدیدی که در حوزه هوش مصنوعی (Al) با تغییر نسل‌های صنعت به خصوص تغییرات نسل سوم تا پنجم (Industry 3.0 to industry 5.0) معرفی شده‌اند، از موضوعاتی است که به شدت تجارت را درگیر خود کرده است و کمک شایانی در تحلیل کلان داده (Big Data) ،دقت در پیش بینی رفتار مصرف کننده ، کمک به خدمت‌رسانی با کیفیت و سریع، تولید محصولات شخصی‌سازی شده، کمک به لجستیک و حمل و نقل سبز نموده است و مسیر تجارت الکترونیک جهانی را نیز هموار نموده است. اقتصادهای بزرگ جهان مانند چین با حدود 50 درصد سهم از تجارت الکترونیک جهان، در صدر جدول این تجارت سیال قرار دارد؛ بعد از چین، ایالات متحده آمریکا و کشورهای اروپایی جایگاه‌های بعدی را به خود اختصاص داده‌اند. 
در کشورهای آسیایی نیز اندونزی و هند در مسیر رشد سریع تجارت الکترونیک قرار گرفته‌اند و همواره سیاستگذاران این کشورها به فکر رشد و توسعه سیستم‌های پرداخت آنلاین، لجستیک بین المللی، بازاریابی جهانی و قراردادهای تجاری بین الملل با شرکت‌های مختلف داخلی و خارجی هستند به گونه‌ای که پیش‌بینی می‌شود اندونزی در سال آینده (2025) به نرخ رشد سالانه حدوداً 30 درصدی در حوزه تجارت الکترونیک دست پیدا کند. 
از دلایل اهمیت تجارت الکترونیک بین الملل، ایجاد فرصت بکر برای کسب و کارهای کوچک و متوسط است که می‌توانند از طریق این درگاه، به اقیانوسی از فرصت‌های تجاری دست پیدا کنند، موانع تجارت ستنی که در کشور خود درگیر آن هستند را به راحتی دور بزنند و از طریق اتصال به بازارهای تجارت جهانی در مدل‌های کسب و کاری خود نوآوری و تغییر ایجاد کنند و به رقابت‌پذیری بالاتری در مقیاس جهانی دست پیدا کنند و در نهایت اشتغال و تولید ناخالص داخلی را افزایش دهند.  

چالش های پیش روی تجارت الکترونیک بین المللی

چالش‌های تنظیم‌گری (Regulatory challenges): با وجود پتانسیل رشد، تجارت الکترونیک بین‌المللی با چالش‌های تنطیم‌گری مواجه است چون هنوز کشورها به مدلی منسجم در حوزه سیاست‌گذاری بین المللی دیجیتال دست نیافته‌اند و این موضوع علیرغم تلاش کشور مبدا تجارت، به تلاش و هماهنگی سیاست‌گذاری در کشورهای مقصد نیز وابسته است. 
شکاف دیجیتال (Digital Divide): اگر مناطق خاصی فاقد زیرساخت های دیجیتالی لازم باشند، نابرابرهای دیجیتالی و اقتصادی افزایش خواهد یافت. دسترسی محدود به اینترنت می‌تواند از بهره‌مندی برخی از کشورها از رشد  تجارت الکترونیک جلوگیری کند و نیاز به سرمایه گذاری در فناوری و اتصال را برجسته کند. 
تنش‌های ژئوپولیتیکی (Geopolitical Tensions): افزایش تنش‌های ژئوپولیتیکی می‌تواند زنجیره‌های تامین را مختل کند و بر سیاست‌های تجاری تأثیر بگذارد، که ممکن است بر ثبات بازارهای تجارت الکترونیک بین‌المللی تأثیر بگذارد. 
مسائل امنیتی پرداخت (Payment Security Issues): در بسیاری از اقتصادهای در حال توسعه، گزینه‌های پرداخت آنلاین  محدود، چالش‌هایی را هم برای مصرف‌کنندگان و هم برای کسب‌وکارهایی که در تجارت بین‌المللی درگیر هستند، ایجاد می‌کند. 
لجستیک و زیرساخت تحویل(Logistics and Delivery Infrastructure): لجستیک کارآمد برای موفقیت در عملیات تجارت الکترونیک بین المللی بسیار مهم است. زیرساخت ضعیف می تواند مانع تحویل به موقع شود و بر رضایت مشتری تأثیر بگذارد.
موانع فیلترینگ: با رفع فیلترینگ، کسب‌وکارها قادر خواهند بود به پلتفرم‌های بین‌المللی مانند اینستاگرام، تلگرام، و یوتیوب دسترسی پیدا کنند که می‌تواند به افزایش فروش و جذب مشتریان جدید کمک کند. 

لذا علیرغم اینکه تجارت الکترونیک بین‌المللی با افزایش دسترسی به بازارهای بین المللی با کمک فناوری‌های جدید تجارت الکترونیک، ایجاد نوآوری در مدل‌های کسب و کاری، ایجاد اشتغال و افزایش درآمد ملی نقش مهمی در رشد اقتصاد جهانی ایفا می‌کند اما در طرف دیگر چالش‌ها و موانع دیگری وجود دارد که شدت آن در کشورهای در حال توسعه نیز بیشتر است و برای استفاده حداکثری از مزایای این نوع از تجارت، همکاری بیش از پیش دولت‌ها و نهادهای قانون گذار و عضویت در سازمان‌‌های مرتبط حوزه توسعه تجارت جهانی را می‌طلبد تا به حداقلی از زیرساخت‌های این نوع تجارت دست یافت.